فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 12، شماره 3، پاییز 98 ، شماره پی در پی 45

بررسی محتوایی و سبکی رساله فتوتیه « میر سید علی همدانی » و « شهاب الدین بن عمر سهروردی»

صفحه (111 - 127)
فاطمه حیدری(نویسنده مسئول)، کبری بیات
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 96
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : زمستان 96

چکیده

فتوت نامه ها یکی از منابع مهم در شناخت فرهنگ و اندیشه اهل فتوت به شمار می آیند. ریشه و اساس فتوت را در آیین مهری مییابیم که در آن سربازان میترا ملزم به طی مراحل دشوار، رعایت وفا و صداقت، پایبندی به عهد و دشمنی با دروغ و تقلب بودند. از سویی دیگر، این اندیشه با آیین زردتشتی نیز پیوند داشت. پس از اسلام و در پی رونق اندیشه های اسلامی این فرهنگ با آیین اسلام ادغام شد؛ اما به دنبال دوری خلفا از مبانی اسلام و رواج دورویی و تزویر، گروهی از صوفیه در پی اخلاص در عمل و اجتناب از ریا بر آمدند. فتوت کم کم با اندیشه های اسلامی در هم آمیخت و بن مایه های عرفان اسلامی را شکل داد و از قرآن و حدیث بسیار بهره برد. اهل فتوت حضرت علی (ع) را سردمدار فتیان نامیدند و به روایت داستانهایی پرداختند که وجود این مسلک را از دوره آدم (ع) تا زمان حضرت علی (ع) اثبات میکرد. سهروردی با شناخت کامل ریشه فتوت در آیین زردشتی در پی احیای مسلک و عرفان اسلامی بر آمد و در این زمینه دو فتوت نامه نگاشت. میر سید علی همدانی که سالکی مسافر بود در طی سفرهایش این مسلک و آیین را رونق بخشید. در این مقاله در پی آن هستیم که با بررسی محتوایی و سبکی هر دو اثر، این نکته را در یابیم که آنها از چه منظری مشترکاتی دارند و تفاوت دیدگاهاشان در چیست.<-a>

• احوال و آثار میر سید علی همدانی با شش رساله از وی، ریاض، محمد، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، 1350
• آیین جوانمردی ( مرام و سلوک طبقه عامه ایران )، افشاری، مهران، انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی تهران، 1384
• تاریخ و فرهنگ جوانمردی، رضوی، سید مسعود، تهران، انتشارات اطلاعات، 1391
• رسائل جوانمردان مشتمل بر هفت فتوت نامه با تصحیحات و مقدمه مرتضی صراف با مقدمه و خلاصه ی فرانسوی هنری کربین، سربن، در، تهران، شرکت انتشارات معین، انجمن ایران شناسی فرانسه، 1370
• رساله فتوتیه، همدانی، میر سید علی
• سبک شناسی نثر های صوفیانه (از اوایل قرن پنجم تا اوایل قرن هشتم)، دانشگاه غلامرضایی، محمد، شهید بهشتی: مرکز چاپ و انتشارات، 1388
• سهروردی به روایت اشکوری و ارکانی، اوجبی، علی، انتشارات اساطیر، 1386
• سهروردی پژوهی "مجموعه مقالاتی در معرفی آراء و احوال و آثار سهروردی"، خانه ی کتاب، 1393
• شهاب الدین سهروردی و سیری در فلسفه اشراق، سجادی، سید جعفر، انتشارات فلسفه، 1363
• فتوت در کشور های اسلامی و مآخذ آن، گوپینارلی، عبدالباقی، ترجمه ه. سبحانی، نشر روزنه، 1379
• فن نثر در ادب پارسی، خطیبی، حسین ، چ سوم، تهران : انتشارات زوار، 1386
• کلیات سبک شناسی، شمیسا، سیروس، تهران، فردوس، 1373
• مروج اسلام در آسیای صغیر، احوال و آثار میر سید علی همدانی، اذکایی، پرویز، همدان، سس چاپخانه دانشگاه بوعلی سینا، 1370